Medische onderzoeken - deel 2

lees ook VORIG DEEL

Een onderzoek dat we niet kennen, boezemt angst in.

Wat betekent: ECG - EEG - CT-scan - MRI-scan - PETcan ...

Na het vorig deel gaan we verder de medische wereld in.

Ook in dit deel tracht ik het zo eenvoudig mogelijk uit te leggen. De medische wereld zelf, gebruikt heel wat moeilijker termen, die wij niet altijd begrijpen.

8. SCAN

We bespreken de 3 meest gebruikte scans (de CT-scan, de PET-scan, de MR-scan)

a) CT-scan (computer-tomografie)

Wat is het?

Een CT-scan is een beeldvormingtechniek die werkt met röntgenstralen, net zoals een klassieke radiografie. De weke  weefsels van ons lichaam absorberen deze stralen echter veel minder dan het botweefsel.
Daarom zijn ze op een gewone radiografie onvoldoende zichtbaar.
Waar radiografie een vlak beeld maakt (zoals bij een foto), maakt een CT-scan een dwarsdoorsnede van het lichaam.

Waartoe dient het?

Een CT-scan belicht de structuur van onze weefsels en organen, de zogenaamde weke delen van ons lichaam!  Deze techniek is dan ook uitstekend om tumoren op te sporen!

Zijn er voorbereidingen nodig?

Voor de scan van bv. buik- en bekkenorganen moet men nuchter zijn. Niet voor bv. boven-en onderkaak, sinussen, schildklier,wervelzuil, beenderen, gewrichten en spieren..
Soms wordt een contrastvloeistof gebruikt. Die moet voor het onderzoek gedronken of via een infuus in het lichaam gebracht worden.

Hoe verloopt het?

De patiënt ligt op een bewegende tafel terwijl een ring waaruit een dunne röntgenstraal wordt uitgezonden, rond hem draait.
Aan de andere zijde van die ring absorbeert een detector de stralen en hij zet de informatie om in beelden. Elk beeld is als het ware een flinterdun schijfje van het lichaam
De tafel waarop de patiënt ligt, schuift telkens een heel klein beetje op, waardoor een volgend schijfje kan gescand worden.
(in tegenstelling met MRI-scan maakt dit toestel geen lawaai)
Onderzoek duurt zelden langer dan 20 min

Zijn er contra indicaties?
Zwangerschap

Nazorg?
Neen

b) PET-scan (Positronemissietomografie)

Wat is het?

Bij deze beeldvorming wordt gebruik gemaakt van eens stof die nodig is voor de werking van het orgaan of weefsel dat men wil onderzoeken. (bv. zuurstof of glucose)
Deze stof wordt gemerkt met een radioactieve molecule, die geurende een zeer korte periode positief geladen deeltjes afgeeft.
Het zijn ‘die’ deeltjes die door de scanner worden opgevangen en door de  computer omgezet in een beeld dat de stofwisselingsactiviteit weergeeft.
De gebruikte radioactiviteit is niet veel meer als bij een klassiek radiologisch onderzoek en ze verdwijnt binnen enkele uren.

Waartoe dient het?

Een PET-scan geeft inzicht in de activiteit van weefsels en organen. Het brengt dus de werking in beeld, niet de structuur!
Het geeft informatie over de stofwisseling in normale en aangetast weefsels. Op die manier kunnen tumoren en ontstekingen snel opgespoord worden. Er kan ook informatie verzameld worden over epilepsie en beroertes.

Dankzij de PET scan kunnen we bijvoorbeeld een trage massa (bv littekenweefsel) onderscheiden van een actieve massa (bv. kankercellen).
De PET scan wordt voornamelijk gebruikt in de neurologie, de cardiologie en de oncologie. In de oncologie speelt de PET scan een belangrijke rol in:
• de zoektocht naar tumoren en uitzaaiingen
• de evaluatie van de efficiëntie van de behandelingen.
De graad van uitzaaiing van een kanker met een zo groot mogelijke precisie vaststellen is van kapitaal belang voor de keuze van de behandeling.
Wat is het voordeel van dit type onderzoek?
Een PET scan biedt heel wat voordelen. Via één enkel onderzoek krijg je een idee van de activiteitsgraad van een weefsel waar dan ook in het lichaam.

Volgend op een radiotherapie of een chemotherapie kun je met een PET scan het verschil maken tussen littekenweefsel (of dood weefsel) en een actief gezwel dat een voortzetting van de behandeling zou betekenen.

Zijn er voorbereidingen nodig?

Zes uur voor het onderzoek lag niets meer gegeten worden en alleen water gedronken.
Bij patiënten met suikerziekte is ene specifieke voorbereiding nodig.

Hoe verloopt het?

De patiënt krijgt een infuus in de arm waarlangs ene radioactief gemerkte stof wordt ingespoten.
Vervolgens wordt een licht plasmiddel toegediend.
Daarna mag de patiënt een uurtje rusten om de radioactieve stof  de tijd te geven zich in het lichaam te fixeren.
Voor aanvang van het onderzoek wordt gevraagd de blaas leeg te maken.
Darana wordt de patiënt op de tafel van het camerasysteem geïnstalleerd.
Het onderzoek duurt 30 à 45 min en de patiënt mag gedurende die tijd niet bewegen.

Contra- indicaties
Zwangerschap

Is er nazorg?

Veel water drinken om het radioactieve product zo snel mogelijk uit het lichaam te verwijderen.
De dag van het onderzoek wordt contact met jonge kinderen en zwangere vrouwen het best vermeden.

c) De MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging– magneetscan)

Wat is het?

Een MRI-scan levert beelden die vergelijkbaar zijn met de CT-scan. Het voordeel : in plaats van X-stralen worden hier magneetvelden en radiogolven gebruikt.
Het nadeel: een MR is duurder en duurt langer.

Waartoe dient het?

De MRI-scan dient om beelden te maken van hersenen, spieren, pezen, gewrichten, bloedvaten, tussenwervelschijven  enz ….
Wordt veel gebruikt om hersentumoren op te sporen

Zijn er voorbereidingen nodig?

De patiënt mag geen metalen voorwerpen, brillen of juwelen dragen.
Meestal krijgt hij een hoofdtelefoon (al dan niet met een muziek) of oordopjes om het kloppende geluid van de magneet te dempen.
Voor buikonderzoeken wordt gevraagd om 4 uur voor het onderzoek nuchter te blijven.
In bepaalde gevallen wordt gebruik gemaakt van een contrastvloeistof.

Hoe verloopt het?

De verpleegkundige brengt de patiënt in een bepaalde houding op de tafel van het MRI-toestel.
Die tafel schuift door een tunnel met een sterke magneet. Het maken van de beelden gebeurt in meerdere sessies van enkele minuten.
Gedurende het onderzoek hoort men regelmatig kloppende geluiden. Dit is het moment waarop de opnames gebeuren en u mag dan absoluut niet bewegen - (daarom worden hoofdtelefoon of oordopjes gegeven)
Het onderzoek kan 20 min. tot één uur in beslag nemen.
Omwille van de nauwe tunnel kunnen mensen met “extreme” obesitas dit onderzoek niet ondergaan.

Zijn er contra indicaties?

Patiënten met “inwendige magnetische of elektrische hulpmiddelen" (bv. pacemaker, insulinepompje, defibrillator … ) mogen dit onderzoek niet ondergaan. (blijkbaar bestaan er tegenwoordig al hulpmiddeltjes die zo ontworpen zijn, dat ze wel in het MRI-toestel mogen).
Bij sommige MRI’s worden geen patiënten met kunsthartkleppen, gehoorprotheses, vrouwen met een spiraaltje … toegelaten.
De tunnel waar de tafel doorheen schuift is vrij nauw. Dat geeft soms problemen bij mensen met claustrofobie. Hiervoor wordt  dan een licht kalmeermiddel gegeven.
Men kan ook vragen of iemand de patiënt begeleidt om hem tot rust te brengen.

Is er nazorg?
neen

9. SCINTIGRAFIE

Wat is het?

Een scintigrafie is een nucleair onderzoek, waarbij een radioactief gemerkte stof in het lichaam wordt gespoten. Die stof wordt door een bepaald orgaan of weefsel opgenomen.
De straling die ervan uitgaat wordt door een gammacamera opgevangen. Een computer maakt er dan een afbeelding van.

Waartoe dient het?

Op deze manier kunnen de galwegen gevolgd worden om een afsluiting van de galblaasbuis op te sporen.
Ook de doorbloeding van hart, hersenen, longen, nieren … kunnen geëvalueerd worden. Zo kan een embolie (een bloedprop in een bloedvat) worden opgespoord.

Zijn er voorbereidingen nodig?

Soms moet een bepaalde medicatie een tijdje voor het onderzoek worden stopgezet.

Hoe verloopt het?

Een kleine hoeveelheid lichtradioactieve stof (isotoop) wordt in een ader van de arm geïnjecteerd. De isotoop verspreidt zich over het hele lichaam. Hoeveel er wordt opgenomen, hangt af van de activiteit van het weefsel.
De isotoop zendt gammastralen uit, die worden waargenomen door een gammacamera. Die informatie wordt door de computer in beeld gezet. De verschillende kleuren in het beeld geven weer hoeveel van isotoop door de verschillende weefslee is opgenomen.
Het onderzoek duurt 30 à 45 minuten

Zijn er contra-indicaties?
Zwangerschap!

Is er nazorg
Het is belangrijk de rest van de dag veel te drinken om de restetende radioactiviteit kwijt te raken, via de urine.
De dag van het onderzoek wordt contact met jonge kinderen en zwangere vrouwen het best vermeden.

11. Afkortingen

ECG  -  EEG  -  EMG

ECG = electro-cardiogram

Wat is het?
Een snel en pijnloos onderzoek waarbij de elektrische prikkels die in het hart ontstaan, worden versterkt en zichtbaar gemaakt op een papierstrook
Het patroon op deze strook geeft informatie over de frequentie en het ritme van het hart en over de zenuwbanen in het hart (die de prikkels geleiden)

Waartoe dient het?
Door een ECG kunnen hartaandoeningen,worden opgespoord – zoals bv. hartinfarct, hartritmestoornissen, onvoldoende toevoer van zuurstofrijk bloed naar de hartspier, abnormale verdikking van de hartspier ….
Een ECG is een routine onderzoek voor een heelkundig ingreep, zelfs als er geen aanwijzingen zijn voor een hartaandoening.

Zijn er voorbereidingen nodig?
Neen

Hoe verloopt het?

Om een ECG te kunnen maken, worden kleine ronde elektroden op de huid gekleefd (op de armen, benen en borstkas).
Deze elektroden worden met draden verbonden met het ECG toestel dat registreet bij elke hartslag de sterkte en de richting van de electrische strooompjes in het hart.
Per elektrode geeft dit een bepaald patroon dat op papier wordt getekend.
Een ECG opname duurt ongeveer 3 minuten, is pijnloos en houdt geen enkel risico in.

Is er nazorg?
Neen

EEG = elektro-encefalogram

Wat is het?

Een elektro-encefalogram is een snelle en pijnloze manier om de elektrische activiteit van de hersenen weer te geven dit gebeurt in de vorm van golfpatronen op een strook papier of een computer.

Waartoe dient het?

Een EEG geeft informatie over de werking van de  hersenen.
Aan de hand van een EEG kunnen epilepsie, slaapstoornissen en bepaalde stofwisselingsziekten vastgesteld worden.
Men ziet er hersenbeschadiging door bv. een beroerte, een ongeval …

Zijn er voorbereidingen nodig?

De patiënt moet ervoor zorgen dat er geen haarverzorgingsproducten op de hoofdhuid zitten, dus geen lak, gel ..

Hoe verloopt het?

Kleine ronde elektroden worden op de hoofdhuid van de patiënt gekleefd. Meestal zijn dit er ongeveer 20 en zijn ze bevestigd in een ‘soort muts’.
Tussen de elektroden en de hoofdhuid wordt een gel aangebracht. De elektroden worden met draden aan een apparaat gekoppeld. Dat apparaat registreert  kleine spanningsverschijnselen en die worden door de elektrode gemeten.

Zijn er contra-indicaties / nazorg?

Geen!

EMG = elektromyogram

Wat is het?

Met en EMG wordt de elektrische activiteit van een spier geregistreerd. Dit gebeurt wanneer de spier in rust is en wanneer ze samentrekt.

Waartoe dient het?

Deze techniek wordt gebruikt in combinatie met zenuwgeleidings-onderzoek. Het dient om aandoeningen van de spieren, zenuwen, ruggenmergwortels … vast te stellen.
Als spierzwakte door een zenuwgeleiding wordt uitgelokt, is die meestal vertraagd  (Vb. zenuwinklemming ter hoogte van de pols)
Als een spieraandoening aan de basis ligt, functioneert de zenuw normaal (bv. ontsteking van meerdere spieren)

Zijn er voorbereidingen?
Neen

Hoe verloopt het?

Een dunne naald die via een draad verbonden is met het EMG-apparaat wordt in de spier gestoken.
De arts beweegt de naald in de spier, dat kan wat pijnlijk zijn. De activiteit van de spier wordt geregistreerd.
Om de zenuwgeleiding te bepalen worden op de huid een aantal klein elektroden (meestal metalen dopjes) geplaatst. Ze zijn via draden verbonden met het EMG-apparaat. Via andere huidelektroden wordt vervolgens de zenuw met schokjes geprikkeld en op de monitor wordt zichtbaar hoe de zenuwbanen hierop reageren.

Zijn er contra indicaties / Nazorg
neen