Edvard Grieg en Peer Gynt

Wie Noorwegen bezoekt wil meer weten over Grieg en o.a. een van zijn grote werken nl : 'Peer Gynt'

Noorwegen, het land van de middernachtzon en van vele fjorden heeft op velen een grote aantrekkingskracht uitgeoefend.

We leren de geheimzinnige schoonheid van een zo dichterlijk land als Griegs geboorteland kennen, telkens wanneer we in aanraking komen met de vaak vreemde, maar toch ook weer diep vertrouwde kunst van het Noorse volk.
Dat volk behoort tot de meest beschaafde in Europa. Het bezit een lenige, zangerige taal, een eeuwenoude letterkunde, een eigen cultuur en een ongemeen rijke volksmuziek.
De muziek onderscheidt zich van andere door haar fijnzinnig dichterlijk gehalte, door haar dromerig karakter en door haar dweepzieke droefgeestigheid.

Lange tijd wist Europa van deze muziek niet veel. Feitelijk hebben we er pas het oor voor geleend nadat de kunst van Edvard Grieg, de grootste componist van Noorwegen uit de 19de eeuw, vaste voet had gekregen in de Westerse landen.
Meteen ging voor ons een nieuwe wereld open
De muziek weerspiegelt de ziel van het Noorse volk, de mooie natuur met dat eigenaardige licht, de fantastische wouden, die woeste kust en de besneeuwde bergen en de stoere en zwijgzame mensen met blauwe ogen en blonde haren.
In Griegs melodieën voelt men het hart van de Noorse mens kloppen.

Edvard Grieg

Op 15 juni 1843 werd Edvard Grieg in Bergen geboren. Zijn geboortehuis bestaat niet meer. Het brandde af in 1916, samen met talrijke andere huizen uit de wijk, die bijna allemaal uit hout gebouwd waren.
De vader van Grieg, consul en koopman, was een hartelijk en buitengewoon vriendelijk man. In zijn vrije uren musiceerde hij als liefhebber.
Zijn moeder echter bezat een artistieke natuur. Zij had trouwens flinke muziekstudies gedaan in Altona. Ze zong en speelde schitterend het klavier. Deze begaafde vrouw schreef ook wel eens gedichten en kleine toneelstukjes, die in huiselijke kring gedeclameerd en opgevoerd werden.
Het huisgezin telde vijf kinderen : twee zonen en drie dochters. Ze waren allen muzikaal begaafd. De oudere broer van Edvard had zelfs in Duitsland cello gestudeerd met het doel zich geheel aan de muziek te wijden, maar hij koos opeens te volgen in de loopbaan van zijn vader.

Vanaf zijn vijfde jaar was de moeder van Edvard begonnen met hem de eerste beginselen van de muziektheorie en van het klavierspel bij te brengen.
Weldra liet hij zijn fantasie werken : hij zocht op de toetsen akkoorden, die op zijn minst genoemd vreemd klonken, maar de jongen vervulden met opgetogenheid.
En toen kwam de openbaring van de natuur.
Toen Edvard tien jaar was gingen zijn ouders wonen op hun buitengoed te Landaas (op enkele kilometers afstand van Bergen).
Het was daar heerlijk : men genoot er van een prachtig uitzicht over het dal en de fjord, de roerloze stilte van het woud maakte een diepe indruk op het gemoed van de dichterlijke knaap. Daar kwam hij voor het eerst in aanraking met het volksleven en werd hij getroffen door de schoonheid van de volksmuziek, waarmee hij zijn hele verdere leven zou dwepen.

foto van de ouders van Grieg.

Aan zijn moeder had Grieg een strenge lerares.
Er viel bij het lesgeven niet te schertsen, er moest flink geoefend worden. Van nature was hij een dromer en zijn moeder wou in hem voortdurend de wilskracht ontwikkelen.
Later bekende de componist, dat het hem wel nooit zou gelukt zijn iets tot stand te brengen, wanneer niet zijn lieve moeder hem sterk had gemaakt om tegen moeilijkheden en de ontgoochelingen van het leven te kampen.

Met zijn studies op school ging het niet zo schitterend. Hij bedacht allerlei middeltjes om aan het schoolgaan te ontsnappen en sommige vakken interesseerden hem helemaal niet. Aardrijkskunde, geschiedenis waren voor hem dode letter en met vreemde talen was het even erg gesteld. Eens had de leraar gevraagd, naar aanleiding van het woord ‘requiem’ dat in een leesstuk voorkwam, wie de componist van een beroemd requiem was.
Niemand had hem kunnen antwoorden, alleen Grieg wist dat het Mozart was, maar tot zijn grote ergernis moest hij ondervinden, dat de hele klas hem daarmee bespotte en hem achterna riep mat ‘Mozak, Mozak’.
Voor zang en notenleer behaalde hij het maximum.

Rond zijn 15de jaar dacht Grieg helemaal niet aan de mogelijkheid om musicus te worden. Hij hoopte veeleer het tot predikant te brengen, maar de kennismaking met de beroemde Noorse violist Ole Bull zou aan de loopbaan van Edvard Grieg haar ware richting geven.
Hij zorgde ervoor dat Edvard naar Leipzig kon gaan om op grondige wijze de techniek van zijn geliefkoosde kunst te gaan studeren.
De Noorse jongen, nauwelijks 15 jaar, stond te midden van vreemden en ver van zijn geliefd Landaas. Het was een echte aanpassing met soms moeilijke periodes en héél strenge leraars.

foto van Ole Bull

Vooraleer hij in 1862 het conservatorium verliet, viel hem de eer te beurt om in het publiek als pianist te mogen optreden in de zaal van het Gewandhaus. Hij speelde er enkele klavierstukken van eigen compositie.
Hij keerde terug naar Bergen en richtte daar zijn eerste concert in. Er werden klavierstukken, een kwartet en liederen van zijn hand uitgevoerd.
Maar de persoonlijkheid van de toondichter was nog niet volledig ontloken.

foto van Rikard Nordraak
 

Het was de Deen, Rikard Nordraak, een geniaal musicus, die in de jaren van zijn omgang met Grieg de basis legde van een nationale muziek, waarop Grieg later zou voortbouwen.
Het was alsof plotseling zijn ogen wijd opengingen, alsof hem opeens een roeping duidelijk werd. Meteen wist hij wat hij wou verwezenlijken:
- helderheid en kracht
- Noorse melodieën en vaderlandse geestdriften
- Noorse karakterschildering
- Noorse dromen en sprookjes
- Noorse opera’s en symfonieën
Kortom Noorse muziek die stralend als een bron in de zonneschijn opborrelde om echter na korte ogenblikken weer te verdwijnen. Deze stralende bron was de voorbode van een komende rijkdom.

Op 11 juni 1867 trad Edvard Grieg in het huwelijk met de Deense Nina Hagerup. Haar moeder was een gevierde toneelspeelster en Nina zelf bezat een verrukkelijk frisse stem en een merkwaardig talent als liederenzangeres.
De moeder was niet erg opgezet met de verloving, want zij was de mening toegedaan dat haar aanstaande schoonzoon “niets was, niets had en een muziek schreef, die niemand horen wou”.
De jongelui hadden meer illusies en plannen dan geld. Maar de zanger Steenberg, die vele jaren lang de vertolker zou zijn van Griegs vocale composities, voorspelde aan het bruiloftsmaal dat de jonge musicus wereldberoemd zou worden.
Hij had het juist voor en achteraf heeft de ‘ongewenste’ schoonzoon meermaals de familie van zijn vrouw moeten ondersteunen.

foto van Grieg en Nina

Met zijn liederen had Grieg een nieuwe klank in de lyriek gebracht. Het was trouwens voor de toondichter een buitengewoon geluk, dat zijn vrouw een zo voortreffelijke als begrijpende vertolkster van zijn werken was.
Veel van zijn liederen zijn doordrongen van het reine gevoel, dat hem aan Nina Hagerup bond. Ook van het diepe verdriet dat de dood van zijn dochtertje (pas 13 maanden jong) in zijn hart sloeg, vinden we een weerklank in een paar van zijn best geslaagde liederen.

Gedurende de winter van 1865-1866 had Grieg te Rome voor de eerste maal de grote Noorse toneelschrijver en dichter Henrik Ibsen ontmoet.
Korte tijd daarna componeerde hij met ‘Kleine Haakon’ het eerste lied op een tekst van zijn reeds beroemde en oudere landgenoot.

In 1874 stemde Grieg toe om toneelmuziek te schrijven voor het drama 'Peer Gynt' van Ibsen.

Het volledige verhaal van Peer Gynt lees je in volgend deel : Klik hier : PEER GYNT

Luister naar de mooie muziek ; die van Edvard Grieg :

In mijn reeks verhalen over Noorwegen lees je bij deel 5 "BERGEN" ook nog iets over Grieg ; zijn huis en museum.
 

Volgend deel : het verhaal van Peer Gynt