Onkruid bestaat niet

Onkruid bestaat niet of toch? Wat is er mooier dan een wei vol paardenbloemen of madeliefjes?

Waar de ene persoon deze vervelende onkruidplant met alle mogelijkheden wil wegkrijgen, zal de andere het als een geschenk van de natuur vinden en de voordelen benutten.

Onkruid, het zijn gewoon planten die vaak een bepaalde functie vervullen. Ze kunnen nuttig zijn en zelfs eetbaar. Denk eens aan de paardenbloem, brandnetel, look-zonder-look of het immer woekerend zevenblad.

Ontdek mee de culinaire en medicinale troeven van wilde plantjes. Elke streek heeft zijn typische kruidenboeket maar in de Vlaamse Ardennen zijn ze op dat gebied wel royaal bediend door moeder natuur. De groene heuvelachtige regio is de voedingsbodem voor een rijk kruidenpalet: van alledaagse soorten tot zeldzame en zelfs ronduit unieke wilde planten.

Er zijn in de streek ook verschillende kruidenwandelingen uitgestippeld. Een handige pocketgids wijst je onderweg exact aan waar je waardevolle plantjes kan aantreffen.

Recreatieve wandelroute / kruidenwandeling

foto Els Vanfleteren en Bart Boydens (haar man)

Ik laat Els Vanfleteren, gastvrouw van B&B De Notelaar aan het woord. Als herboriste, aromatherapeute, chef-kok en diëtiste is zij de ideale gids voor een kruidenwandeling.

Zij vertelt: “De wilde plantencultuur raakt stilaan weer in zwang en dat is een heel goede zaak. Heel wat courante onkruiden smaken verrassend lekker. Bovendien zijn ze bijna altijd voorhanden en kan je ze gratis plukken – met uitzondering van enkele beschermde soorten. Het plukken is ook ecologisch verantwoord want het maakt pesticiden overbodig. Wilde kruiden barsten van vitaminen, mineralen en antioxidanten. Sommigen functioneren zelfs als natuurlijk antibioticum.”

Tot hier de woorden van Els. Hier vind je meer over 'De Notelaar'

De kruidenliefde werd al van vroeger doorgegeven aan velen onder ons. Zo herinner ik me nog dat mijn grootmoeder voor een bepaalde kwaal een passend kruid had. Bij verkoudheden kregen wij steevast vliersiroop want dit was dé slijmoplosser én weerstandsverhoger.

Vooraleer wij de kruiden gaan zoeken, eerst een paar belangrijke punten.

Tips voor zij die wilde kruiden willen plukken en gebruiken:

• Pluk niet zomaar overal. Zoek een plek waarvan je zeker bent dat er niet wordt gespoten en pluk niet te dicht bij een drukke (over)weg.
• Wilde kruiden plukken en meteen proeven is niet aan te raden. Er kunnen eitjes van de vossenlintworm op zitten. Je kan dus wilde kruiden en zelfgeplukte bessen beter grondig wassen voor je consumeert of een minuutje laten koken.
• Pluk daarom beter de wilde bessen die hoger hangen dan 50 cm
• De beste plukperiode voor kruiden is het voorjaar. Dan smaken de jonge blaadjes het lekkerst. Pluk ze best voor de bloemen ontluiken.
• Pluk enkel de bovengrondse delen. Laat de rest zitten zodat het wilde kruid opnieuw kan aangroeien.
• Eetbare bloemen zoals de Oost-Indische kers, met zijn pittige radijssmaak, de bloem van de hondsdsraf of de goudsbloem, oogst je beter op een zonnige ochtend. Dan staan ze net open en zijn ze nog rijk aan nectar. De kleurrijke bloemblaadjes zijn ook ideaal als finishing touch voor toastjes, dipsauzen of salades.
• Brandnetels plukken zonder je te prikken, kan door de plant langs onder vast te nemen, met de richting van de netelharen mee. Of trek even een handschoen aan. Ben je toch geneteld, bestrijd de jeuk dan door met een blaadje hondsdraf over die plek te wrijven. Dat plantje groeit bijna altijd in de buurt van brandnetels.
• Pluk geen beschermde soorten zoals de daslook. Deze wilde plant zelf kweken mag wel. Hij smaakt naar knoflook zonder dat de geur ervan na het eten blijft hangen en is ideaal bij pesto, salades en in sauzen.
• Koop een goed onkruidenboek of volg een cursus bij een herborist. Twijfel je over een plant? Eet hem dan niet.

ACHT SUPERKRUIDEN IN DE KIJKER

1. Gewone vlier (Sambucus nigra)

Deze struik of kleine boom groeit pijlsnel en zowat overal. De rijpe zwart-paarse bessen pluk je best in september-oktober. Ze zijn het meest bekend maar ook de witte bloesem (in het voorjaar) is niet te versmaden.

Eten en drinken

Zowel de bessen als de bloesems zijn een prima basis voor siropen en thee. Van de rijpe bessen maak je sap, wijn of hoestsiroop. Dit zijn oude maar nog steeds gebruikte middelen tegen hoest. De vruchten zijn rijk aan vitamine C.

Vlierbloesemdrank is minder bekend maar zeker zo lekker: leg 200 gram vlierbloesemschermen in een glazen kruik. Pers het sap van een citroen uit in 1 liter water en giet dit op de vlierbloesems. Voeg een in schijven gesneden citroen toe en laat dit 24 uur trekken. Giet de drank door een zeef. Om siroop te bekomen: voeg hier 1 kg suiker aan toe en laat even opkoken. In steriele flessen is de siroop lang houdbaar.

Voeg een scheutje vlierbloesemsiroop toe aan een glaasje cava of witte wijn voor het aperitief. Of aan een glas spuitwater voor een zoet kinderaperitief.

Gezond.

Vlierbessen zijn rijk aan vitamine A en C. De siroop is een befaamde drank bij luchtwegaandoeningen en griep. Hij verzacht de keel en versterkt de weerstand. Vlierbloesemthee is een goede opwarmer. Hij stimuleert de transpiratie zodat de afvalstoffen sneller worden afgevoerd. Ideaal bij griep.

Opgelet!

Eet geen rauwe vlierbessen. Ze smaken absoluut niet lekker en kunnen diarree veroorzaken omdat ze blauwzuur bevatten.

Volgende link bevat: recepten met vlierbloesems

2. Grote engelwortel (Angelica archangelica)

Deze aromatische plant komt in het wild vooral in de Vlaamse Ardennen, langs de oevers van de Leie en de Schelde en in Wallonië. Deze plant houdt van een natte, voedselrijke grond aan de oevers van rivieren en waterkanten. Begin mei staat hij in bloei.

Eten en drinken

De jonge blaadjes en stengels smaken licht bitter en kunnen verwerkt worden in een rabarbermoes. De zaden en wortels zijn geschikt voor confituur, gebak en zelfs likeur.

Gezond

De wortels worden als geneesmiddel ingezet bij maag- en darmproblemen.

Opgelet!

Contact van het plantensap met de huid kan fotosensitiviteit veroorzaken waardoor de huid gevoeliger wordt voor zonnebrand.

3. Paardenbloem (Taraxacum officinale)

We hebben het niet altijd hoog op met de paardenbloem. De namen die we gebruiken zijn dan ook niet de mooiste zoals pissebloem, suikerij, leeuwentand. Dat we paardenbloem gebruiken is omdat paarden er dol op zijn, net als varkens en konijnen trouwens. Paardenbloemen bloeit het meest in het voorjaar bloeit en dan is hun smaak ook top.

Eten en drinken

De bloemen vind je terug in gelei en wijn. De verse jonge blaadjes hebben een licht bittere smaak en je kan ze in combinatie met iets zoet toevoegen aan een slaatje. Verwijder de hoofdnerf en snij de blaadjes fijn. Zowel de blaadjes als de bloemen zijn eetbaar.

Gezond

De jonge blaadjes bevatten vitamine A en C en heel wat mineralen. De blaadjes hebben een vochtafdrijvende werking. Samen met de wortels bevorderen ze de spijsvertering en zetten ze de lever aan tot een betere werking en het elimineren van afvalstoffen.

De wortel is heilzaam voor de lever. Gebruik deze dan bij leverproblemen, een ontsteking van galblaas en indigestie. Het blad bevordert het urineren.

Dus wortel en blad samen worden gebruikt om het lichaam te ontgiften. De plant ook goed bij chronische pijnklachten, reuma, artritis en huidaandoeningen.

Opgelet!

Overdrijf niet! Zijn bijnaam is niet zomaar pissebloem. Als je er TE veel van eet, zal je vaker moeten plassen.

Tips:

• Versnipper de blaadjes en meng ze rauw door een salade met bv. geitenkaas en spek. Of stoof ze zoals spinazie of verwerkt in een hartige taart met feta.
• Als ontspanning en anti-depressiemiddel: een handvol paardenbloemen in het bad werkt spierontspannend en geneest jeuk en huiduitslag.

4. Brandnetel (Urtica)

Alleen de topjes en de bovenste, jonge blaadjes zijn lekker. Als je brandneteltopjes gaat plukken, doe het dan vóór de maand mei of in ieder geval vóór de bloei. Na de bloeitijd is de smaak bitterder en dus niet zo lekker. Ga brandnetels plukken waar weinig verkeer is en weinig honden langskomen.

Eten en drinken

Als klassieke brandnetelsoep, als netelpesto of als tempura. Brandneteltoppen bevatten massa’s mineralen (calcium, kalium, magnesium ..) en zijn een ware delicatesse.

Gezond

Brandnetel zuivert het bloed en is licht vochtafdrijvend waardoor het helpt om afvalstoffen af te voeren. Deze plant is erg waardevol bij aandoeningen die gelinkt zijn aan een tekort aan mineralen zoals beenkrampen, bloedarmoede, algemene zwakte, herstel na ziekte ..

Tips:

• Ga ze best niet plukken zonder handschoenen.
• Eet de bladeren niet, ze bevatten mierenzuur. Kort koken volstaat echter om dat zuur te neutraliseren.
• Als brandnetels gedroogd zijn, prikken ze niet meer. Je droogte best door de brandnetels op een warme en droge donkere plaats te leggen. Het is wel de bedoeling dat het zijn mooie groene kleurtje niet verlies
• Brandnetel is ook een natuurlijk antiluismiddel voor tuinplanten. Leg een bussel brandnetels enkele dagen te weken in een emmer water. Zeef de netels eruit en besproei de planten met luizen met dit water.

5. Veldzuring (zurkel) (Rumex acetosa)

Hij komt voor in vochtige weilanden, langs beken en rivieren en zure grasbermen. De langwerpige blaadjes zijn op hun best in mei en juni en hebben een zurige smaak. Hij behoort tot dezelfde familie als de rabarber. Ook de smaak leunt daarbij aan.

Eten en drinken

Voor een zurig accent in salades, soepen, kruidenmoes of bij klassiekers zoals paling in het groen. Ook in combinatie met snijbiet, spinazie en bij aardappelpuree geeft zurkel een aparte toets.

Gezond

Rijk aan vitamine A, C en mineralen. Bevordert de spijsvertering. De zurige smaak is afkomstig van het hoge gehalte aan organische zuren.

Opgelet!

Bij mensen met reuma, nier- of blaasstenen wordt veldzuring afgeraden.

6. Witte waterkers (Nasturtium officinale)

Dit is het wilde alternatief voor tuinkers. De smaak is verfijnder. De witte waterkers groeit in stilstaand tot stromend water, zuurstofrijk, zoet of brak water of gewoon op zeer natte grond. Bloeit met witte trosjes bloemen.

Eten en drinken

De frisse peperachtige tot mosterdsmaak komt goed tot zijn recht in soepen, salades, in combinatie met kaas of sandwiches.

Wordt ook in de keuken gebruikt als rauwkost, maar eens in bloei zijn ze daarvoor niet meer geschikt.

Gezond

Een hoog gehalte aan vitamines B en C en aan mineralen. Het is een prima ontgifter voor de lever.

7. Zevenblad

Tuinfanaten hebben vaak een hekel aan deze taaie woekeraar maar je kan hem ook wieden en meenemen richting keuken. Zevenblad herken je aan de zeven blaadjes die het kruid meestal heeft. Soms speelt het een beetje vals en heeft het maar vijf of drie deelblaadjes. Toch behoudt het zijn naam zevenblad.

Eten en drinken

Zevenblad smaakt lekker en ruikt een beetje naar peterselie. Pluk de blaadjes best voor de plant in bloei staat. Nadien smaken ze minder lekker. Je kan de blaadjes fijn snipperen en aan de soep toevoegen. De blaadjes zijn heel lekker bij salades, in een kruidenmoes of om toe te voegen aan soepen. Je kan zevenblad ook samen met spinazie bereiden. Als de blaadjes groter zijn kan je ze drogen en fijnmalen en hiermee rauwkostschotels kruiden.  

Gezond

Rijk aan vitamine C en ijzer.

8. Look-zonder-look (Alliaria petiolata)

Als je over de blaadjes wrijft, krijg je meteen een sterke lookgeur. Verder heeft de plant geen verwantschap met de echte lookbol. Een prima alternatief voor wie allergisch is aan knoflook maar toch van de smaak houdt.

De look-zonder-lookplant groeit op vochtige plaatsen, langs beekjes en ook langs wegbermen, bospaden en tussen heggen en hakhout. De plant bloeit in april-juni

Eten en drinken

Deze plant hoort helemaal thuis in de keuken. Het is een absolute keukenprins en door zijn milde aroma een smaakmaker in salades, sauzen, omelet, kruidenboter. De zaden zijn een alternatief voor mosterdzaad. Als je de plant verhit, verdwijnt het subtiele lookaroma en maakt het plaats voor een scherpere smaak zoals bij veldkers.

Gezond

Een aftreksel van de bladeren wordt gebruikt als slijmoplossend middel bij verkoudheden.

Bordje van Els vanfleteren: 'Lekkers uit eigen tuin'.

KRUIDIGE RECEPTEN

De klassieker: brandnetelsoep

Ingrediënten:

• 1 grote ui
• 1 prei
• ¼ knolselder
• een vergiet vol brandneteltoppen
• groentebouillonblokje
• 2 liter water
• peper en zout

Bereiding:

• Maak de groenten schoon.
• Snij de ui en de prei grof en stoof aan in wat olijfolie.
• Voeg de bouillon n de knolselder toe en laat koken tot de knolselder zacht is.
• Reinig de brandneteltoppen en verwijder de harde stengels.
• Voeg ze toe aan de soep en laat nog een paar minuten koken.
• Mix de soep en kruid naar smaak.

Trendy: wilde kruidenmoes

Ingrediënten:

• 1 ui
• een handvol paardenbloemblaadjes
• brandnetelbladeren
• zevenblad
• veldzuring
• spinazie
• olijfolie
• peper en zout
• citroensap

Bereiding:

• Snipper de ui en laat glazig worden in olijfolie.
• Voeg alle blaadjes en de spinazie toe en laat stoven;
• Mix tot een kruidenmoes, die je onder een pasta of risotto mengt of serveert op brood.

Wil je meer recepten, ga een kijkje nemen bij Daniëlle Houbrechts: 'Koken met onkruid'

http://www.kruidjes.be/kruidenartikels/kruidenartikels.php?recipeid=223

http://www.veldverkenners.be/keukentip-eetbaar-onkruid

Bron: sommige gegevens komen uit 'PLUS magazine'