Tapas eten in Spanje

Tapas eten (of tapear)

Het VORIG DEEL eindigde ik met: ‘Een goede manier om de kennis te maken met de Madrileense gastronomie is een ronde langs de talrijke bars in de stad en in de streek waar de befaamde tapas opgediend worden. Het fenomeen van ‘Ir de tapeo’ is een diepgewortelde gewoonte van de Madrilenen’.

Maar dat is niet alleen het geval in Madrid. Tapas eten is niet weg te denken uit het leven van de Spanjaarden. Met elkaar afspreken, discussiëren, eten, drinken, lachen, elkaar de huid vol schelden, zien en gezien worden: dat is het doel van tapear (tapas gaan eten) voor elke Spanjaard.

In Madrid en omstreken vind je enorm veel tapasbars en ze hebben een eigen cultusstatus. Het Baskenland heeft dan weer zijn eigen tapas: ‘pintxos’. (zie gastronomie in Baskenland)

Zelfs een klein dorp heeft minimaal één tapasbar, waar de plaatselijke bevolking gaat drinken, tapas eten en vrienden ontmoeten. Op zon- en feestdagen zitten de bars/cafés vol met hele families.

Wij spreken van tapasbars en die vind je overal. Cafébazen die een paar hapjes bij de drank leveren, dopen hun zaak al snel om tot tapasbar.  Maar in Spanje zal je vergeefs zoeken naar cafés/ bars die zichzelf tapasbars noemen. Die benaming is voor een Spanjaard namelijk net zo dwaas als ‘eetrestaurant’. Voor hen spreekt het toch voor zich dat in een café hapjes te verkrijgen zijn! Natuurlijk heeft de ene kroeg veel meer te bieden dan de andere, maar bijna elke kroeg heeft wel wat olijven, een stuk tortilla en wat ham op de toonbank staan!

 

Wat is een tapa (meervoud = tapas) en vanwaar komt dit woord?

Een tapa is strikt genomen niet meer dan een klein Spaans aperitiefhapje. Vaak hoef je er niet eens voor te betalen, je krijgt het gratis bij een drankje. De wat grotere porties worden in Spanje meestal geen tapas maar ‘raciones’ (porties) genoemd.

foto links = Raciones: 'pulpo' (inktvis)   -   foto rechts = Tapas: 'mejillones' (mosselen)

 

Tapa komt van het woord ‘tapar’ en dat betekent ‘bedekken’ of ‘afdekken’. Tapa wordt dan ook vertaald als ‘deksel’.

Er doen verschillende versies de ronde wat betreft de oorsprong van het woord tapa(s). Sommige gaan terug tot de 13de eeuw.

Er is het verhaal over Koning Alfonso X, die het niet hygiënisch vond dat er vliegen of stof in zijn glaasje wijn of het bier vielen. Hij gaf de kasteleins opdracht alle bestellingen te bedekken met een schoteltje met een hapje. Een gastheer gaf het schoteltje aan en zei: “Aquí tiene la tapa” (hier heb je het deksel). Daar zou de gewoonte ontstaan zijn.

In een ander verhaal lezen we dat in de tijd van Los Reyes Católicos (de Katholieke Koningen), de bareigenaars verplicht werden om een hapje (stukje kaas, worst, ham) te geven bij iedere alcoholisch drankje. Op die manier werden de cafébezoekers niet zo snel zat en werd er minder herrie geschopt.

Volgens nog andere verhalen gaat de oorsprong terug naar de jaren 1500. Toen Keizer Karel V aan het bewind was, vertrokken er paarden en ruiters van het zuiden van Spanje naar de Zuidelijke Nederlanden (hier was Margaretha van Parma zijn vertegenwoordigster). De ruiters stopten vaak in de herberg om iets te drinken en vaak zaten ze dronken op hun paard. Keizer Karel gaf opdracht dat alle herbergen een stukje voedsel moesten aanbieden bij elke drank.

En een volgende bewering is dat de kleine hapjes (tapas) oorspronkelijk in Andalusië bij de sherry werden gegeten. Een barkeeper legde altijd een schoteltje of tapa (deksel) op het glas tegen de vliegen. Zo ontstond de gewoonte om op dat schoteltje een stukje kaas, brood of een paar olijven te serveren.

 

Tapear (tapas gaan eten)   -   De Spanjaarden spreken van ‘Ir de tapeo’ of ‘Ir de tapas’ (op tapastoer gaan).

Als je in Spanje bent, valt het op dat er ’s avonds laat nog veel volk in de cafés zit. De uitleg is simpel: Spanjaarden hebben de gewoonte met vrienden van de ene tapasbar naar de andere te trekken. Ze spreken af in hun favoriete bar en verhuizen naargelang de specialiteiten van het huis en hun honger. Daar proeven ze in de ene bar bv. morcilla, een andere zaak heeft de beste tortilla’s.

Wil je tapearen volgens de omgeschreven Spaanse codes: neem dan niet meer dan één of twee tapas per zaak – vraag naar de specialiteit of kijk wat de plaatselijke bevolking eet – en ga dan verder naar het volgende. Ieder café heeft immers zijn eigen delicatessen. En als je het dan echt helemaal op zijn Spaans wilt doen: drink erbij! Spanjaarden zijn nu niet bepaald de grootste alcoholisten van Europa, maar eten zonder drinken vinden ze een zonderlinge gewoonte. Tapearen kan je in je eentje maar het is vooral een sociaal ritueel. Je eet met minimum twee personen en liefst met meer. Je deelt de raciones, eet met je handen, kraakt de gambas, zuigt de slakkenhuisjes leeg, slurpt de mosselen uit hun schelp en kluift de kippenpoten af. Eten is geluid maken? En praten, hard en veel, zoals het een Spanjaard betaamt.

O ja, wie het helemaal echt wil doen, gaat niet zitten. De kunst van het tapearen is uiteindelijk ook de kunst van het staand eten. Ga je toch liever zitten dan kan je in veel zaken, voor je de keuze maakt uit de schotels op de bar, de prijs nagaan op het menu, dat vaak aan de muur hangt. Daarna kun je lekker ontspannen gaan zitten en genieten, de kelners zorgen ervoor dat de raciones in de juist volgorde komen.

Welke tapas kiezen

Er is een overdaad aan keuze, van koud vlees tot kaas tot zorgvuldig bereide warme gerechtjes met vlees, zeebanket of groenten. De Baskische variant, 'pintxos' lijkt op een open sandwich => zie artikel gastronomie in Baskenland). Veel bars serveren ook raciónes, dit zijn grotere porties

twee foto's van morcilla (bloedworst)   -   links als raciones, rechts als pintxos.

foto's van croquetas: links als raciones   -   rechts als pintxos

 

Enkele voorbeelden van de grootste verworvenheden van Spaanse tapashapjes aan de bar zijn: een schaaltje aceitunas (olijven), una ensalada (beetje salade), queso manchego (een schapenkaas uit La Mancha), Jamón serrano (gezouten ham die gedroogd is in de berglucht), almendras fritas (gebakken zoute amandelen), champioñes (champignons), croquetas (kroketten gevuld met vlees, vis of groenten), morcilla (bloedworst met rijst of ui) of een stukje tortilla Española (omelet van aardappelen, ei en ui).

foto's: links = champignons    -    rechts = tortilla Española

foto's: links gebakken amandelen    -    links jamón serrano

Andere populaire gerechtjes zijn:

Albondigas =(gehaktballetjes, vaak geserveerd met een pittige tomatensaus

Calamares fritos zijn gepaneerde inktvisringen die gefrituurd worden in olijfolie. Ze worden meestal geserveerd met een schijfje citroen.

Chorizo, een populaire worst met paprika en knoflook kan zowel koud als warm gegeten worden

Pollo al ajillo bestaat uit stukjes kip (vaak vleugels) gebakken in olie en daarna gestoofd in een knoflooksaus

Gambas a la plancha is een eenvoudig, smakelijk gerecht van gegrilde garnalen

Pimientos de piquillo (geroosterde paprikas)

Patatas bravas (gebakken aardappelen met scherpe tomatensaus)

Boquerrones en vinagre (verse ansjovis, gemarineerd in wijnazijn)

Empanada (pasteitje met bv. tonijn of vlees)

Banderillas zijn borrelhapjes aan een cocktailprikker. Het hele hapje moet in één keer in de mond

En er zijn er nog zoveel meer …

 

Zijn tapas alleen maar Spaans?

Ook in andere landen worden kleine hapjes gegeven als voorgerechtje, tussendoortje of om een gezellige avond met familie of vrienden door te brengen. In Griekenland, Turkije en andere Oosterse landen spreken we van ‘mezze’, ‘dolmas’ of ‘hummus’. In Italië, meer bepaald in Venetië, spreekt men van ‘cicchetti’. As je Azië bezoekt eet je in China ‘dim sum’, in Japan spreken ze over ‘izakaya’ en in Korea is het ‘banchan’.

Het zijn allemaal kleine hapjes eten, ze worden gedeeld met anderen en iedereen krijgt de kans om meerdere gerechtjes te proeven.

 

En tenslotte volgen nog enkele tapasrecepten

Mejillones fritos (gepaneerde mosselen)

Nodig voor 4 personen:

  • 12 rauwe mosselen zonder schelp
  • 1 ei
  • 25 gram bloem
  • 40 gram goudgeel paneermeel
  • 1 eetlepel olijfolie
  • Zout, peper
  • 4 houten prikkers

Klaarmaken:

  • Klop het ei in een diep bord en kruid met peper en zout
  • Doe de bloem in een ander bord en het paneermeel in nog een ander bord
  • Prik aan elke prikker 3 mosselen
  • Haal de spiesjes achtereenvolgens door de bloem, het ei en het paneermeel
  • Verwarm de olie in een pan en frituur hierin de spiesjes geurende 5 minuten (op een middelhoog vuur).
  • Dien ze meteen op met een saus, liefst de pikante tomatensaus (zie recept verder)

 

Sepia con tomate  (inktvis met tomaat)

Nodig voor 4 personen:

  • 300 gram verse of diepgevroren inktvis
  • 1 kleine ui
  • 1 knoflookteentje
  • 1 eetlepel fijngehakte peterselie
  • 1 snufje paprikapoeder
  • 1 eetlepel tomatensaus
  • 50 ml droge witte wijn
  • 1 eetlepel olijfolie
  • Zout

Klaarmaken:

  • Hak de ui fijn en plet het knoflookteentje
  • Verwarm de olijfolie in een pan en fruit hierin ui en knoflook 1 à 2 minuten
  • Maak de verse inktvis schoon, voeg toe in de pan en laat die 3 minuten goudbruin bakken aan weerszijden
  • Overgiet met de witte wijn en breng op smaak met paprikapoeder en zout. Meng de tomatensaus erdoor en laat dit ongeveer 10 minuten koken op een zacht vuur, tot de inktvis lekker zacht is
  • Bestrooi met gehakte peterselie en dien op

 

Patatas bravas ( gebakken aardappelen met tomatensaus)

Nodig voor 4 personen:

  • 300 gram aardappelen
  • ½ pepertje
  • 250 ml pikante tomatensaus (zie recept verder)
  • 120 ml olijfolie

Klaarmaken:

  • Schil de aardappelen, snij ze in blokjes. Spoel schoon met koud water, laat uitlekken en dep ze droog
  • Verwarm de olijfolie in een pan en bak hierin de aardappelen met het pepertje, gedurende 15-20 minuten op een middelhoog vuur. Voeg indien nodig wat olie toe zodat de aardappelen niet aan de pan kleven.
  • Verwarm de tomatensaus, haal de peper uit de pan en giet de tomatensaus over de aardappelen
  • Dien meteen op

 

Zoals bijna iedere Belg of Nederlander in staat is om een ei te bakken, zo weet elke Spanjaard hoe men een tortilla de patatas moet bereiden. De tortilla is sinds de 17de eeuw een klassieker in de Spaanse keuken, zowel voor de koning als voor boerenknecht. Hét Spaanse gerecht bij uitstek is ongetwijfeld het meest bekende gerecht bij toeristen. Sommige specialisten zweren bij de tortilla in zijn oervorm maar door de eeuwen heen werd de ingrediëntenlijst uitgebreid met uien, champignons, spinazie, tomaten, tonijn, garnalen, chorizo, artisjokken enz .. In Valencia wordt tortilla gemaakt met rijst en ham, terwijl de variant uit Granada stierenhersenen en -testikels gebruikt ter ere van de stierengevechten en férias.

Tortilla de patatas (aardappelomelet)

Nodig voor 4 personen:

  • 800 gram aardappelen
  • 5 eieren
  • 150 ml olijfolie
  • Peper en zout

Klaarmaken:

  • Schil de aardappelen en snij ze in blokjes of dikke schijfjes. Spoel ze schoon, laat uitlekken en droog ze af.
  • Verhit in een pan 100 ml olijfolie en bak de blokjes gedurende 15 minuten op een middelhoog vuur. Schep ze regelmatig om.
  • Klop de eieren los in een kom en kruid ze met peper en zout. Roer de gebakken aardappelen bij de eieren (in de kom)
  • Doe de rest van de olijfolie in de pan en giet het ei-aardappelmengsel erbij. Laat de omelet onaangeroerd bakken tot hij stolt. Draai hem voorzichtig om met een spatel en laat nog een 2-tal minuten bakken. Draai de omelet nog een keer om totdat hij mooi intact is.

Snij de tortilla in partjes en dien op.

Varianten:

Met spinazie: verhit olie in de pan en bak hierin 250 gram verse spinazie. Voeg het ei-aardappelmengsel toe. Je kan iets minder aardappelen gebruiken voor deze variant.

Tortilla Catalana => met Catalaanse worst

Tortilla a la Navarra => met witte asperges

Tortilla Murciana => met zuiderse groenten (tomaten, courgetten ..)

Tortilla a la Gallega (Galicië) => met tonijn (vers of uit blik)

De tortilla kan zowel koud, warm als lauw geserveerd worden!

De recepten komen uit het boek 'Eviva España' van Julie Schwob - Deltas