Aardappelen : de sterren van de herfst

La papa … de patat … de aardappel … het begon allemaal in PERU

Wij eten het bijna elke dag, in alle vormen, soorten en bereidingen. Maar waar komt de aardappel vandaan?

Geschiedenis van de aardappel

De Inca’s, een indianenvolk uit Peru en Bolivia verbouwden dit knolgewas al sinds de 2de eeuw van onze jaartelling. Onze aardappel komt dus uit het Andesgebied in Zuid-Amerika.

LA PAPA ... zo werd het genoemd door de Inca’s. Zij aten ‘hun’ knol al van oudsher gekookt, gebakken, gedroogd en gestampt. Ze bakten brood en taart van aardappelmeel. En ze ontwikkelden zelfs een vriesdroogmethode. Aardappelen werden een nacht in de koude lucht gelegd, daarna trapte men het vocht eruit en uiteindelijk begroef men ze in de sneeuw. Op deze manier blijven ze beter bewaard om in moeilijke tijden tot voedsel te dienen.

In de Andes komen 4000 verschillende varianten van de wilde aardappel voor. Ze zijn klein en smaken bitter. Door de Indianen worden deze aardappelen echter als voedsel gewaardeerd omdat ze veel zetmeel bevatten en tot op de sneeuwgrens, ongeveer 4000 meter hoog, zijn te verbouwen.

Peru : aardappelvelden in bloei  -  foto's van  http://www.lisetteverkerk.nl

aardappelveld in Patacancha   -  foto van http://www.lisetteverkerk.nl

De Spanjaarden ontdekten de aardappel toen zij vanaf 1537 het huidige Peru en Chili veroverden. Rond 1550 maakten de Europeanen er kennis mee, toen missionarissen de aardappel meebrachten uit Peru. Het duurde lang voordat Europeanen de aardappel op grote schaal gingen verbouwen. Men dacht namelijk dat hij giftig was. Maar alleen de bloemen en de bessen zijn dat; de knol zelf is goed eetbaar.

De eerste teelt in Europa vond plaats rond de Spaanse stad Sevilla. Monniken kweekten de aardappel om voldoende voedsel voor hun ziekenhuis te hebben. Boeren uit de streek zagen dit en volgden hun voorbeeld. Daarna ontdekten ook militairen de aardappel. Het was een goedkope en gemakkelijke bron van voedsel voor het leger : aardappels zijn immers gemakkelijk mee te nemen op veldtochten, zonder gevaar voor beurse plekken. De vele veldslagen zorgden ervoor dat de aardappel tot in alle uithoeken van Europa terechtkwam. Op verschillende plaatsen werden nieuwe rassen gekweekt. Vanuit Ierland werden enkele daarvan weer teruggebracht naar het continent van oorsprong, Zuid-Amerika. De eerste aardappels in Nederland werden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 - 1648) in de Leidse Hortus geplant.

Meer informatie over de aardappel in Peru kan je vinden op : http://www.museumkennis.nl (een interessante website over verre volken, oude culturen en de natuur)

http://www.deliciousmagazine.nl

Onze Belgische TV kok Jeroen Meus wou ook meer weten over 'la papa en Peru'. Tussen het goochelen met recepten in zijn programma ‘Dagelijkse kost’, het signeren van zijn kookboeken en het bedenken van gerechten voor zijn restaurant, vond Jeroen de tijd om een prachtige reeks te maken over de aardappel.

Hij begint aan zijn zoektocht naar de geschiedenis en het belang van de aardappel. Het 'Centro Internacional de la Papa' stuurt hem de bergen in, naar de wieg van de aardappel. Juni is oogstmaand in de Andes, en dat zal Jeroen geweten hebben. De gemiddelde Peruaanse boer heeft 200 verschillende aardappelvariëteiten op zijn velden staan. Een hele klus om die te oogsten, maar ook reden om te vieren : een dag in het leven van een Peruaanse boer - vroeger, en nu.

Wil je het zevendelig culinair reisprogramma - waarin chef Jeroen Meus op zoek gaat naar de geschiedenis van de aardappel en zijn invloed op het dagelijkse leven in verschillende landen – meevolgen?   Neem een kijkje op :

http://www.canvas.be/programmas/de-patat/server1-31afbac8%3A133680a3553%3A-75e9panel-epi

foto  :  http://stroom.typepad.com

In deze reeks die de vergelijking met de betere natuurdocumentaire van de BBC kan doorstaan, trok Jeroen 3.900meter hoog om aardappels te oogsten. Hij propte cocabladeren in zijn mond en dronk een scheut alcohol. Hij was na vijf minuten hard labeur al uitgeput. Ja, wat wil je .. een jonge Vlaming, met een pikhouweel bezig op zo’n grote hoogte!

De aardappel nu …

Hou jij ook van eten waar je het warm van krijgt als de temperatuur daalt?

Dat treft, want hier komt de ster van de herfst : de aardappel. Hij bestaat in talloze variëteiten, is altijd betaalbaar en laat zich gemakkelijk bereiden. We bekijken enkele van de mooiste exemplaren.

Nadat er in Europa lang werd neergekeken op de aardappel, wordt hij het basisvoedsel. Er ontstaan talloze variëteiten qua rijping, smaak, wortelknolvormen, schilkleur, vruchtvlees… Tegenwoordig kun je bijna niet meer om de aardappel heen. Hij heeft zo’n geschikte samenstelling dat alle culinaire hoogstandjes ermee lukken! Van puree tot gratin en frieten, maar ook veel verrassendere bereidingen. Zelfs zijn melodieuze benamingen – Exquisa, Corne de gatte , belle de Fontenay … doen je watertanden.

Enkele soorten die we nu kennen

1. BINTJE :

vrij bloemig, met een neutrale smaak. Laat zich koken, bakken, frituren, gratineren en tot puree stampen. En wat zouden Belgische frietjes zijn zonder bintjes?

foto  :  http://www.bruwier.be

2. CORNE DE GATTE :

stevige, lekkere aardappel met toetsen van hazelnoot. Geschikt om te stomen, te bruinen of in een slaatje te doen, met of zonder schil.

foto  :  http://www.mijntuin.org

3. RATTE :

lang en licht gekromd. Typische hazelnootsmaak en vast vruchtvlees. Geschikt voor slaatjes, ragouts en om in de oven te bakken.

foto  :  http://www.deoerakker.nl

4. KRIEL :

deze ronde aardappel met een neutrale smaak eet je ongeschild in een slaatje - je bereidt hem met wat rozemarijn en zout in de wok ... de oven of je bereidt hem in de frituurketel.

foto  :  http://www.ecofrost.be

5. EXQUISA :

variëteit met stevig vruchtvlees. vleeskleurig, ovaal of peervormig. Geschikt voor slaatjes, bereiding in de schil, gestoomd …

foto  :  http://www.aardappelhof.nl

6. ZOETE AARDAPPEL :

met zijn witte, gele, oranje of paarse kleur bestaat deze aardappel in allerlei vormen en maten. Je bereidt hem net zoals een gewone aardappel.

foto  :  http://www.ingredienten.nl

7. CHARLOTTE :

langwerpige vorm, fijne schil, vast vruchtvlees en uitstekende smaak. Geknipt om te stomen

foto  :  http://thuis.lindenhoff.nl

8. BELLE DE FONTENAY :

langwerpige aardappel met bleekgele schil en stevig, geel vruchtvlees. Laat zich uitstekend koken, stomen, bruinen of sauteren.

foto  :  http://www.aardappelboer.nl

En van die aardappelen worden frieten gemaakt! Waar komen die vandaan?

FRENCH FRIES … POMMES ALLUMETTES … de Fransen beweren dat de friet van hen is! Hij wordt toegeschreven aan de marktkamers van de Pont-Neuf in Parijs die, eeuwen geleden, in fijne staafjes gesneden aardappels verkochten.

Maar niets is minder waar!

foto  :  http://www.frietopia.nl

De friet is ontstaan in België en meer bepaald in de streek van de Maas. Op het einde van de 17de eeuw vingen de bewoners aan de oevers van de Maas kleine visjes en frituurden die in hun geheel alvorens ze op te eten. Toen in de jaren 1750 de winters erg koud waren en de rivier bevroren, konden ze geen visjes meer vangen. De bewoners vervingen de vis door aardappelen, die ze in de vorm van een vis sneden. De friet was geboren!

Er is nog een andere versie … een verklaring van Paul Illegems (de auteur van verschillende boeken over frieten). Hij zegt dat de oorsprong in Spanje ligt. Daar werd ook de aardappel voor het eerst gegeten in Europa. Eén van de eerste teelten in Spanje vond plaats in de tuinen van een klooster in Sevilla in de 16de eeuw. Dat klooster werd bestuurd door een non die zich sterk interesseerde voor de voeding en dus ook voor de aardappel. Ze serveerde de aardappel aan de zieken in haar klooster. En omdat in Spanje toen ook al praktisch alles in olijfolie werd gebakken, werd hoogstwaarschijnlijk de aardappel ook op die manier klaargemaakt, in schijven om beter en sneller te kunnen bakken, en misschien ook wel in reepjes.

Ook al kunnen we dus niet 100% zeker zijn, de friet zal wel sowieso geboren zijn in België of Spanje … maar niet in Frankrijk …

In volgende deel komen recepten met  LA PAPA ... DE AARDAPPEL ...

volgend deel