Help … een beest!

We kennen ze allemaal: slangen, schorpioenen, kwallen maar ook die kleine engerds zoals teken en muggen.

Ze kunnen het ons lastig maken of zelf onze gezondheid in gevaar brengen!

Welke ‘beesten’ belagen ons?

Hoe kunnen we problemen vermijden en hoe grijpen we in als we toch gestoken of gebeten worden?

We moeten niet op safari gaan om gevaarlijke beesten te zien. Als we in ons landje zonder lange broek in hoog gras of struikgewas wandelen kunnen we zomaar een teek ontmoeten. En een aangename ontmoeting is het niet want dat onooglijk diertje veroorzaakt vaker gezondheidsproblemen.

We kunnen er niet onderuit … lastig ongedierte kunnen we niet uit ons leven bannen maar maatregelen treffen en een flinke dosis alertheid voorkomt wel nare gevolgen.

1. Giftige slangen

Hoe herken je ze?

Voor een leek is het bijna onmogelijk om giftige slangen van onschadelijke te onderscheiden. Adders, de meest vaak voorkomende gifslangensoort in Europa kan je herkennen aan de driehoekige kop.

Hoe gevaarlijk is een beet?

Dodelijke beten van in het wild levende Europese slangensoorten zijn zeer uitzonderlijk!

Er zijn wel personen die als hobby exotische dieren in huis houden. Dit kan tot een hoop problemen leiden, waarvoor het advies van een specialist aangewezen is.

Hoe vermijdt je problemen?

De kans dat je een slang (of adder) tegen het lijf loopt, is klein omdat ze mensen uit de weg gaan. Soms worden wandelaars verrast als ze zonder kijken over een boomstronk stappen, iets oprapen of in struikgewas lopen. Maar dan nog vallen slangen zelden meteen aan; zet dus gewoon een stap achteruit (vooral als ze sissen omdat ze zich bedreigd voelen) of trek in een grote boog om het dier heen. Een degelijke wandelschoen kan bescherming bieden en onheil voorkomen. Door gebruik een wandelstok kun je slangen doe opschrikken (door de trillingen) en zullen ze tijdig vluchten.

Wat als er toch iets misgaat?

Eerst en vooral moet je proberen rustig te blijven want een verhoogde hartslag pompt het bloed, en dus ook het gif, sneller het lichaam rond. Vermijd bewegingen en laat je liggend vervoeren. De beetwonde wordt best gespalkt zoals men een gebroken bot zou doen. Dat vermindert de verspreiding van gif via de lymfe. De wonde uitzuigen en special toestellen die het gif wegzuigen worden afgeraden.

Raadpleeg zo snel mogelijk een dokter en verwijder knellende kleding, schoenen en sieraden voor er zwelling ontstaat. Indien nodig zal de dokter een antiserum toedienen.

2. Schorpioenen

Hoe herken je ze?

Meestal is het zó dat lichtgekleurde schorpioenen giftiger zijn dan donkere, zelfs al zijn die redelijk groot. Verder duiden een dikke staart en kleinere scharen ook op meer gif en dus groter gevaar.

Hoe gevaarlijk is een steek?

Van alle schorpioensoorten zijn er maar een 30-tal gevaarlijk en dan nog vooral voor verzwakte mensen en kleine kinderen. Als meteen hulp gevonden wordt, blijft het gevaar beperkt tot pijn, al kan die hevig zijn. De gevaarlijkste soorten komen niet in Europa voor.

Hoe vermijdt je problemen?

Schorpioenen zoeken de bewoonde wereld op en dat maakt de kans op een onaangename ontmoeting groter. De dieren verschuilen zich graag in holtes zoals onbeheerde schoenen – altijd checken voor je er je voeten insteekt! Hetzelfde geldt voor de pyama-broek en de slaapzak van kampeerders. Als je ’s nachts rondloopt, zorg ervoor dat je ziet waar je stapt. Een UV-lamp is een nuttig toestel om schorpioenen op te sporen, want die fluoresceren blauwachtig in dat licht.

Wat als het toch misgaat?

Hier gelden zowat dezelfde tips als bij slangenbeten. Geen paniek en zo snel mogelijk naar de dokter, zijn de belangrijkste.

3. Kwallen

Hoe herken je ze?

Het onderscheid tussen onschadelijke en giftige kwallen is moeilijk te maken voor een leek. Niet alle soorten veroorzaken irritatie. In onze zeeën zijn er twee die problemen kunnen opleveren, de haarkwal en de kompaskwal. Maar op vakantie kun je beter een aai van een zeewesp of doodskwal vermijden, om nog maar te zwijgen over een omhelzing door een Portugees Oorlogsschip. Dat is eigenlijk geen kwal maar een verzameling poliepen die heel pijnlijk kunnen steken.

Hoe gevaarlijk is een steek?

Een neteling kan pijnlijk zijn, maar zal meestal geen ernstige problemen veroorzaken. Er zijn gevallen bekend van kwallenbeten met dodelijke afloop, maar dan betrof het vaak een aanvaring met het Portugees Oorlogsschip en was verdrinking na verstrengeling met zijn tentakels of shock de echte fatale factor.

Hoe problemen vermijden?

Ga niet zwemmen als er veel kwallen gesignaleerd zijn, blijf uit de buurt van hun tentakels, ook die van aangespoelde dieren; soms zijn hun netelcellen niet uitgewerkt. Wetenschappers bevestigen dat er nu meer kwallen zijn dan vroeger, wellicht door de opwarming van de aarde en de vervuiling.

Wat als het toch misgaat?

Niet spoelen met zoet water, dat kan netelcellen activeren. Met een pleister kan je achtergebleven netelcellen weghalen, maar vermijd krabben en/of wrijven. Azijn neutraliseert een deel van het gif van sommige kwallen. Antihistaminezalf kan de pijn verzachten. Het is beter niet experimenteren met gewone crème tegen zonnebrand, want daar zit soms alcohol in en dat kan de zaak verergeren.

Krijg je hoofdpijn of ademhalingsproblemen, moet je braken of zwelt je gezicht of keel onrustwekkend op, dan moet je snel naar de dokter.

4. Bijen en wespen

links : de bij   -   rechts : de wesp

Hoe herken je ze?

Wespen en bijen onderscheiden van andere insecten is niet zo moeilijk. Er zijn enkele soorten die er net zo vervaarlijk uitzien, maar onschadelijk zijn.

Hoe gevaarlijk is een steek?

Als je in minder dan twee maanden twee keer gestoken wordt, loop je het risico een allergische reactie op het gif te ontwikkelen. In heel uitzonderlijke gevallen, als de reactie zeer hevig is en je niet op tijd medische hulp bij de hand hebt, kan die dodelijk zijn.

Hoe vermijdt je problemen?

Vermijd om uit blikjes te drinken waar een bij of wesp zou kunnen ingekropen zijn. Blijf uit de buurt van wespennesten, bijenkorven en slecht afgesloten vuilnisbakken. Bruuske bewegingen bij het verjagen van wespen en bijen en blootsvoets in het gras lopen zijn risicofactoren.

Als je allergisch bent, moet je mensen in je omgeving daarvan op de hoogte brengen en richtlijnen verstrekken over wat hen te doen staat als je zou gestoken worden. Hou ook best noodmedicatie (inspuitbare adrenaline, antihistamine …) bij de hand.

Wat als het toch misgaat?

Als de steek enkel wat opzwelt, rood en hard wordt, volstaat een laagje antihistaminezalf. Als de zwelling de ademhaling belemmert, als er sprake is van meerdere steken, als verscheidene symptomen en/of een allergische reactie optreden, roep dan doktershulp in.

5. Teken

Hoe herken je ze?

Teken zijn heel klein en onopvallend (links op de foto). Meestal merk je ze pas op als ze zich volgezogen hebben met bloed en hun typische blaasvorm hebben aangenomen (rechts op de foto). Of ze al dan niet besmet zijn, kun je niet weten. Het komt erop aan waakzaam te zijn zodat je het meteen merkt als je gebeten bent.

Hoe gevaarlijk is een beet?

Een tekenbeet op zich is vervelend en kan voor een plaatselijke infectie zorgen, maar soms is het speeksel van het beestje besmet. In onze streken gaat het dan meestal om de borreliabacterie, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. In Noord-, Oost- en Centraal-Europa loop je meer risico op teken-en-cefalitis (herkenbaar aan spier-en hoofdpijn, misselijkheid en koorts), een besmetting die tot hersenvliesontsteking of spierverlamming kan leiden.

In het Turkse Anatolië zaait nog een andere door teken overgebrachte ziekte onheil. Er zijn daar, hoe langer hoe meer gevallen van hemorragische koorts, veroorzaakt door het Crimée Congovirus. De uitgebreide inwendige bloedingen hebben al dodelijke slachtoffers geëist. Als je in dat gebied door een teek gebeten bent, zoek je best onmiddellijk een dokter op. Niet alle teken zijn besmet en brengen besmetting over, maar snel ingrijpen is dus de boodschap!

Hoe vermijdt je problemen?

Teken liggen op de loer in laag struikgewas en hoog gras. Ze klampen zich vast aan de huid van voorbijgangers, mens of dier. Blijf in bosrijk gebied dus op de paden of bedek je huid en je hoofd zoveel mogelijk. Gebruik insectenwerende producten op niet-bedekte lichaamsdelen. Controleer kinderen en huisdieren op teken telkens al ze in een risico-gebied gespeeld hebben.

Wat als het toch misgaat?

Verwijder het beestje snel en grondig. Neem de kop van de teek zo volledig mogelijk vast met een (teken)pincet en trek hem in één keer uit. Ontsmet de wonde en pincet met alcohol. Raadpleeg een arts als je de teek er niet volledig uitkrijgt. Noteer wanneer en waar je de teek opliep, dat is handig in geval van complicaties.

Hou verder in het oog of er in de dagen, weken en maanden na een tekenbeet symptomen van de ziekte van Lyme opduiken (typisch is een groter wordende, ringvormige roodheid rond de beet en koorts, spier-en hoofdpijn als bij een milde griep). Soms komen de klachten pas na weken of maanden: een scheeftrekkend gezicht, dubbel zien of hartritmestoornissen. Sommige symptomen duiken pas na jaren op: neurologische storingen, artritisachtige pijn, zwellingen en huidletsels. De ziekte van Lyme kan perfect met antibiotica behandeld worden, de parasiet wordt opgespoord door middel van een bloedstaal.

6. Tijgermuggen

Hoe herken je ze?

Het is knap als je de ene mug uit de ander kunt houden, want de meeste mensen hebben een vergrootglas nodig om de kenmerkende witte tijgerstrepen van de tijgermug te zien. Enig houvast is dat ze – in tegenstelling tot andere muggen – ook bij klaarlichte dag steekt.

Hoe gevaarlijk is een steek?

Meestal ben je er met een weekje ziek-zijn van af, maar verzwakte mensen kunnen geconfronteerd worden met ernstige problemen: hoge koorts, gewrichtspijn, zwellingen, uitslag. De gewrichtspijn kan overigens lang aanhouden.

Hoe vermijd je problemen?

Neem voorzorgen tegen alle muggen, dan ben je ook beschermd tegen de gevaarlijkere soorten (exotische soorten kunnen ook andere ziekmakers overbrengers: malaria, West-Nile …). Muskietennetten, afwerende middelen en dergelijke reduceren het risico tot een minimum.

De tijgermug komt vooral in Azië voor, maar is inmiddels ook in Midden-Italië opgedoken. Na een aantal gevallen van chikungunya-besmetting, wil de Italiaanse overheid het beestje uitroeien met nachtelijk insecticide sproeien en campagnes om stilstaand water te vermijden en te ontsmetten.

Wat als het toch misgaat?

Je herkent een beet van een besmette mug vooral aan de gevolgen: hoge koorts, gewrichtspijnen in armen en benen, zwellingen, uitslag. Best meteen een dokter raadplegen en andere pijnstillers dan aspirine gebruiken omdat aspirine het bloed verdunt waardoor het gif sneller in je lichaam verspreid wordt.

Nog meer lieverdjes

Er zijn uiteraard nog meer ‘beestjes’ die ons het lastig of pijnlijk maken.

• De PIETERMAN is een vis die op de zandbodem leeft, onder meer langs onze kustlijn. Baders kunnen dus op hem stappen en zich aan zijn giftige rugstekel prikken. Warmte (max. 44°C) vlakbij kan het gif deels inactiveren. Wie na 2 uur nog evenveel last heeft, zoekt best een dokter op. Naast het gif veroorzaken ook afgebroken gifstekels in de wonde problemen.

• Vooral duikers, maar ook zwemmers in de Middelandse Zee worden soms gebeten door MURENEN, slangachtige vissen. Die wonden ontsteken snel, want hun holle tanden zitten vol rottende etensresten. Normaal vallen de vissen geen mensen aan, maar omdat duikers hen soms voeren en ze heel slecht zien, kunnen ze denken dat een mens hun prooi is.

• De PROCESSIERUPSEN worden niet zomaar uitgeroeid. Hun brandhaartjes (die nog lang an de dood van het dier actief kunnen blijven) werken niet alleen irriterend op huid en luchtwegen. Als iemand er herhaaldelijk aan wordt blootgesteld, driegt een (mogelijk dodelijke) allergie.

met dank aan het maandblad 'Plus Magazine'

foto's genomen via google