Planten rond je vijver

Na de planten IN het water, komen planten rond de vijver aan bod.

RANDPLANTEN / OEVER-EN MOERASPLANTEN

Water in de tuin betekent veel meer leven in de tuin : niet alleen heel andere plantensoorten, ook meer bezoek door vogels, kikkers, padden, salamanders en prachtige insecten zoals libellen. Maar het tuinleven wordt pas echt compleet met een vijver waarin én waar rondom planten mogen groeien. Oever- en moerasplanten zijn niet alleen mooi maar sommigen brengen ook zuurstof in het water.

Randplanten gebruik je niet alleen voor het biologisch evenwicht, maar vooral om het vijvertje een natuurlijk aanzien te geven en de randen van de vijver te camoufleren. Bovendien hebben ze vaak mooie bloemen.

MET DE VOETEN IN HET WATER

Randplanten staan in de vijver – niet op de oever dus - op een plantdiepte van 0 tot 40 cm. De wortels staan continu onder water, maar de plant groeit boven het water uit. Bij aankoop van de plant is aangegeven wat de plantdiepte is , afhankelijk daarvan kun je bepalen hoe diep het waterpeil moet zijn om de betreffende plant succesvol te kunnen houden. Maak hierbij bij een voorgevormde vijver gebruik van de verschillende plantniveaus. Uiteraard kun je randplanten ook in een eigen bak of kuip zetten; dan kun je met vijvergrond en water gemakkelijk zorgen voor het juiste waterpeil.

Oeverplanten groeien in de oeverzone van vijvers. Deze planten gebruik je om een natuurlijke oeverbeplanting te creëren. Hiermee bekom je een natuurlijke overgang van de vijver naar de omliggende tuin. Deze beplanting kan ook dienen voor wat extra schaduw zorgen voor de diertjes die leven in de buurt van het water. Anders dan randplanten staan de oeverplanten over het algemeen niet altijd continu met hun wortels in het water. Ze stellen een drassige bodem echter wel op prijs.

Iedere soort stelt eigen eisen qua waterdiepte. Je vindt de juiste diepte op de verpakking aangegeven. Pas op : de diepte wordt altijd van bovenkant pot of mand tot het wateroppervlak aangegeven!

De grens tussen randplanten enerzijds en oever- en moerasplanten anderzijds is niet altijd scherp te trekken. De bekende gele lis bijvoorbeeld doet het zowel goed als randplant (dus wortels onder het water) als moerasplant (naast de vijver in een vochtig milieu) en zelfs als prima border op een schaduwrijke plek in niet al te droge grond.

1. Kalmoes (Acorus calamus en Acorus gramineus)

De Acorus calamus is een prachtige, tot 80 cm hoge, winterharde moerasplant met lelieachtig blad, dat bloeit met gelig-groenige bloeikolven uit de zijkant van de bloeistengels. Ze groeien uit woekerende wortels (dus ook in een bak met dichte wanden in de vijver zetten) die medicinaal worden gebruikt en heerlijk kruidig geuren. Sommige watervogels zijn er dol op. Om die reden wordt kalmoes ook wel zwanenbrood genoemd.

De Acorus gramineus kan als randplant dienen en is een stuk kleiner dan de grote broer van hierboven. De bladeren doen aan kleine irisjes denken; de bloei-aartjes blijven klein ( zo'n 2,5 cm).

2. Italiaaanse aronskelk (arum italicum)

Niet de bleekgele bloemkolf in het voorjaar, maar de oranjerode bessen in het najaar maken deze moerasplant tot een eye catcher. Deze aronskelk staat liever niet altijd met de voeten in het water.  En let op : de plant is in zijn geheel giftig

3. Wateraronskelk (Peltandra)

De Peltandra virginica kan met zijn wortels in het water blijven staan. De wateraronskelk heeft een pijlvormig blad en een zachtgele bloemkelk.

De Pelantra alba krijgt witte bloemen en kan zowel als randplant als moerasplant naast de minivijver in vochtige grond geplant worden. Beide soorten krijgen na de bloei bessen ; vooral de Alba krijgt prachtige rode bessen.

4. Zwanebloem (Butomus umbellatus)

Deze randplant wordt erg hoog en is daarom vooral geschikt voor iets grotere vijvers. De lichtroze bloemen staan prachtig in schermen bijeen.

5. Zegge (Carex)

Er zijn talloze soorten zegge, waarvan onder andere Carex Pseudocyperus (foto links) en Carex Nigra (foto rechts) in aanmerking komen voor kleinere vijvers. Carex Nigra blijft lager. Zet deze randplanten voor de zekerheid in plantmanden, want zeggesoorten kunnen behoorlijk woekeren.

6. Wateraardbei (Comarum palustre)

Deze plant kruipt vaak vanaf de oever het water in en kan zowel als randplantje in ondiep water als buiten de vijver als oeverplant in drassige grond aangeplant worden. Daar onttrekt hij mooi de vijverrand aan het oog. Deze plant heeft wel woekerneigingen en is daarom minder geschikt voor echt kleine vijvertjes. De rozerode bloemen doen aan aardbeitjes denken ; in tegenstelling tot wat de naam suggereert krijgt de plant dus geen aardbeien.

7. De Japanse holpijp (Equisetum japonicum) en de dwergholpijp (Equisetum scirpoides)

De Japanse holpijp is relatief hoog voor een mini-watertuin en breidt zich nogal snel uit. Maar de pijpjes zijn zo decoratief dat ze eigenlijk niet mogen ontbreken. Zet de Japanse holpijp daarom best in een pot aan de waterkant, zodat hij niet gaat woekeren.

De dwergholpijp blijft klein en smal als een polletje gras, maar woekert ook. De plantdiepte : liefst in potten of op de moerasrand in de vijver

8. Lidsteng (Hippuris Vulgaris)

Zet de randplant, lidsteng in kleine vijvertjes altijd in een plantmandje, want hij kan nogal woekeren. Als zijn kopje boven water uitkomt is dit een prachtig gezicht: dan lijkt het wel een klein, aaibaar naaldboompje.

Opmerking : in grotere, diepe vijvers wordt lidsteng ook wel dieper gezet en dan fungeert hij onder water als zuurstofplant.

9. Houttuynia (Houttuynia cordata)

Een mooi laag bodembedekkertje dat qua bladvorm een beetje aan klimop doet denken. Ideaal dus om er de vijverrand mee aan het zicht te onttrekken. De rode stengels hebben blauwgroen, hartvormig blad, vaak met rood randje. Sommige variëteiten hebben bladeren met rode vlekken. De bloemetjes zijn wit. Eventueel kun je hottuynia ook in een mandje worden gezet.

Vanwege de vorstgevoeligheid laat je deze plantjes ’s winters beter niet vochtig staan. Geef de wortels bovendien een winterdekje, bv. in de vorm van stro.

10. Waternavel (Hydrocotyle vulgaris)

Het is een grappig plantje met een schotelvormig blad dat op ‘steeltjes’ staat, als kleine parasolletjes. Erboven verschijnen ’s zomers fijne, witte bloemetjes. Het plantje komt ook goed tot zijn recht in een schaal.

11. Iris, lis (Iris laevigata en Iris sibirica)

Iris laevigata kan als randplant op een plantdiepte van 5-10 cm in de vijver gezet worden, maar staat het liefst in vochtige grond net naast de vijver.

Iris sibirica verdraagt zowel vochtige als droge grond.

Beide soorten dragen eind voorjaar schitterende bloemen : de laevigata bloeit blauw, de sibirica bloeit blauw, wit of paars, afhankelijk van de variëteit.

12. Gele lis (Iris pseudacorus)

De grote gele lis wordt al snel te groot voor een minivijver. Plant hem eventueel aan als moerasplant en steek zo nodig het teveel af. Dit is de enige iris-soort die met zijn voeten echt in het water kan blijven staan.

13. Lobelia

De Lobelia cardinalis is geschikt als randplant bij een waterpeil tot 10 cm. Daar is de plant minder gevoelig voor slakkenvraat. Helaas is deze cardinalis niet betrouwbaar winterhard ; zet hem ’s winters binnen op een lichte plek.

Een alternatief is de Lobelia vedrariensis met mooie donkerpaarse bloemen, die wél goed winterhard is

... of de Lobelia sessifolia, met eveneens paarse bloemen.

14. Penningkruid (Lysimachia nummularia)

Penningkruid is een laagblijvende bodembedekker die zich naast de vijver, in vochtige grond, mooi over de vijverrand laat draperen. De bloempjes zijn heldergeel.

Neem liever niet de soort Lysimachia vulgaris (gewone wederik), want die breidt zich hopeloos uit en is daarom niet geschikt voor kleine vijvertjes.

15. Water klavervier (Marsilea drummondii)

Dit klavertje vier kan zowel als randplant in de vijver als ernaast in vochtige grond. Ook leuk om in zijn eentje in een bakje of schaal te zetten in water met vijvergrond.

16. Maskerbloem (mimulus)

Er zijn verschillende soorten Mimulus die allemaal in aanmerking komen voor vochtige grond, waaronder de Mimulus cupreus (helderrode bloemen) en Mimulus luteus (gele bloemen). Ze kunnen ook als randplant op ene diepte van 0-10 cm in de vijver gezet worden.

17. Dicht vederkruid (Myriophyllum aquaticum)

Door deze plant als randplant op een diepte van 10 -30 cm onder water te zetten groeit hij niet met zijn blad onder water (zoals Myriophyllum spicatum die bij de zuurstofplanten genoemd werd). Hij komt een stuk boven water uit met een mooi veerkrachtig blad.  Als je de plant dieper zet (tot 60 cm) dan fungeert deze meer als zuurstofplant.

Let op : de plant is niet winterhard ; eventueel stekken nemen en in modder binnenshuis laten overwinteren.

18. Bont riet (Phragmites australis ‘Variegatus’)

Deze bonte rietsoort (groen met zachtgele bladeren) is heel geschikt voor vijvers in alle formaten en is redelijk in toom te houden, anders dan het gewone riet. Met bont riet in je minivijver kun je schuilplaatsen creëren voor allerlei waterdiertjes. Bont riet kan als oeverplant naast de vijver geplant worden. maar ze kan ook als waterplant in ondiep water gebruikt worden.

19. Snoekkruid, moerashyacint (Pontederia cordata)

Snoekkruid ( Pontederia) is een prachtige oeversoort uit Noord-Amerika. Deze plant krijgt in de late zomer en vroege herfst blauwpaarse, hyacintachtige bloemaren die prachtig afsteken tegen het grote, glanzende hartvormige blad. Dit is meteen een heel bijzondere kleur is bij vijverplantenormen. Pluk de uitgebloeide bloemen af voor een goede doorbloei.

Zet de plant vrij diep in de vijver om bevriezing te voorkomen. Snoekkruid kan ook als oeverplant in vochtige grond naast de vijver staan.

20. Egelboterbloem (Ranunculus flammula)

De boterbloemachtige bloemen van deze randplant geven een fleurig accent aan de zomerse minivijver. De egelboterbloem kan ook als oeverplant in vochtig grond naast de vijver staan.

21. Pijlkruid (Sagittaria)

Sagittaria Japonica (links) en Sagittaria sagittifolia (rechts) kunnen beiden ook als vochtminnende oeverplant worden toegepast. De blaoemen zijn wit. Bladeren die onderwater blijven zijn lintvormig en krijgen niet de ‘pijlvorm’ van de bladeren boven het wateroppervlak.

22. Leids plantje (Saururus cernuus)

Deze plant met hartvormige bladeren wordt ook wel in aquaria als onderwaterplant toegepast. ’s  Zomers tooit hij zich met sierlijke hangende roomwitte  bloeiaren. Zet de plant in een plantmand, om te voorkomen dat hij zich te zeer uitbreidt.

23. Kafferlelie, moerasgladiool (Schizostylis coccinea)

De kafferlelie en zijn variëteiten zijn helaas niet winterhard en moeten dus vorstvrij overwinteren als je ze over wilt houden. Laat dat geen reden zijn om de plant niet aan te schaffen : de schitterende, op gladiolen lijkende bloemen zijn prachtig. Ze verschijnen in de zomer in rood, roze of witte kleur.

24. Lisdodden (Typha)

Prachtige soorten die absoluut een plek in de vijverrand verdienen, zijn lisdodden. We kennen ze uit de natuur met hun dikke, bruine sigarenbloemen boven het grasachtige blad. Maar ze zijn wel beschermd.

De dwerglisdodde ‘Typha minima’ (rechts) vormt sigaren als kleine bolletjes en steekt tot 80 cm boven water uit. Plant lisdodden in een gesloten bak in de vijver om woekeren van hun scherpe wortels in te tomen. Tussen de wortels vinden heel wat vijverdieren een schuilplaats. Waterinsecten overwinteren graag in de holle stengels.

25. Trollius, kogelbloem (trollius)

De prachtige bloemen van Trollius europaeus (links) beginnen als boterbloemgele kogels, die vervolgens enigszins openklappen. De vele variëteiten hebben vrijwel allemaal bloemen in het gele en oranje spectrum.  De Trollius pumilus (rechts) is een kleine soort (15 cm hoog) met eveneens gele bloemen.

26. Ereprijs (Veronica)

Veronica beccabunga (beekpunge) kan in de vijver (tot 10 cm diepte). De Veronica anagallis-aquatica (blauwe water-ereprijs) kan alleen als moerasplant toegepast worden. Deze familieleden van de gewone ereprijs krijgen beide de kenmerkende ereprijsbloemetjes.